De zwarte en grijze lijst bij algemene voorwaarden

Bij het sluiten van een overeenkomst heeft een consument vaak te maken met algemene voorwaarden. Hierin worden de rechten en plichten van het bedrijf en de consument vastgelegd over bijvoorbeeld aansprakelijkheid, garanties, opzegging en ontbinding van een overeenkomst, etc. Vaak is in de overeenkomst of in de offerte de zin “op deze overeenkomst zijn de algemene voorwaarden van toepassing” te vinden. Algemene voorwaarden worden ook wel als de “kleine lettertjes” aangeduid. Wat als een onderneming een beding in de algemene voorwaarden opneemt, waarmee de consument onredelijk benadeeld wordt? In de wet staat een zogenaamde zwarte en grijze lijst. In die lijsten staan bedingen die onredelijk zijn of onredelijk kunnen zijn en waartegen de consument wordt beschermd.

VEREISTEN ALGEMENE VOORWAARDEN

De wet kent twee vereisten die worden gesteld aan algemene voorwaarden. Het eerste vereiste is dat de ondernemer zijn wederpartij in de gelegenheid moet bieden om kennis te kunnen nemen van de algemene voorwaarden. Het tweede vereiste is dat de algemene voorwaarden niet onredelijk bezwarend mogen zijn. In een eerdere blog kunt u meer lezen over het opstellen van algemene voorwaarden.

MOGELIJKHEID TOT KENNISNAME VAN DE ALGEMENE VOORWAARDEN

De consument dient voorafgaand, of ten tijde van het sluiten van de overeenkomst, een redelijke mogelijkheid te krijgen om kennis te kunnen nemen van de algemene voorwaarden. Dit is mogelijk door deze ter hand te stellen. De wederpartij hoeft ze niet gelezen te hebben, maar een bedrijf wordt wel geacht te voldoen aan zijn informatieplicht. Dit kan op verschillende manieren:
1. De algemene voorwaarden verstrekken vóór of tijdens het sluiten van de overeenkomst. Algemene voorwaarden zijn immers niet van toepassing indien die pas achteraf ter beschikking worden gesteld;
2. Door bij de totstandkoming van de overeenkomst te verwijzen naar een mogelijkheid tot (digitale) inzage van de algemene voorwaarden en deze van toepassing te verklaren;
3. Bij elektronische verkoop via een webwinkel is vereist dat de algemene voorwaarden niet alleen voorafgaand het sluiten van de overeenkomst aan de koper ter beschikking worden gesteld, maar ook is vereist dat het mogelijk is om de algemene voorwaarden op te slaan en/of te printen. In de praktijk wordt veelal verwezen naar een bijgevoegd document en dient de koper een vakje aan te klikken waarmee hij aangeeft akkoord te gaan met de algemene voorwaarden in het document.

Een beding in de algemene voorwaarden is vernietigbaar als blijkt dat de consument geen redelijke mogelijkheid heeft gehad om van de algemene voorwaarden kennis te nemen.

ZWARTE LIJST

In de zwarte lijst zijn de navolgende bedingen opgenomen die altijd als onredelijk bezwarend kunnen worden aangemerkt. Een onderneming mag een dergelijk beding aldus niet in de algemene voorwaarden opnemen.

• uitsluiting van opeisbaarheid: hierdoor heeft de consument geen recht meer om een bepaalde prestatie, zoals het verlenen van diensten, de levering van een product of een betaling op te
  eisen;
• beperking van ontbinding: de mogelijkheid tot het ontbinden van de overeenkomst wordt hiermee uitgesloten of beperkt;
• uitsluiting of een verruiming van opschorting: de bevoegdheid tot opschorten wordt uitgesloten of beperkt voor de consument, of de bevoegdheid wordt verruimt ten opzichte van de onderneming;
• eigen beoordeling wanprestatie: de onderneming wil hierbij zelf besluiten of hij al dan niet wanprestatie heeft gepleegd, of dat de consument eerst een derde aansprakelijk dient te stellen;
• toestemming voor overdracht van verplichtingen: de consument dient toestemming te geven dat de ondernemer zijn verplichtingen aan een derde overdraagt;
• verjarings- en vervaltermijnen inkorten tot minder dan een jaar;
• onredelijke verdeling schadevergoedingsplicht: hierbij wordt de schade, die is toegebracht aan een derde geheel of gedeeltelijk op de consument afgewenteld;
• eenzijdige doorvoering van een prijsverhoging: hierdoor krijgt de onderneming de mogelijkheid om een prijs binnen drie maanden na het sluiten van de overeenkomst te verhogen;
• stilzwijgende verlenging van een abonnement: consument heeft geen mogelijkheid om een abonnement op te zeggen (met een opzegtermijn van maximaal 1 maand);
• uitsluiting of beperking tot het leveren van bewijs: hierdoor wordt de bevoegdheid van de consument om bewijs uitgesloten of beperkt, of wordt het de consument verplicht om binnen een bepaalde termijn bewijs te leveren;
• beperking wijze van verklaringen: ten nadele van de consument wijzigen hoe verklaringen van de consument werken;
• verplichting woonplaatskeuze: de onderneming bepaalt waar de consument woonplaats kiest;
• geschillenbeslechting: de bepaling dat de beslechting van geschillen toekomt aan de bijvoorbeeld de onderneming zelf, een derde of een arbiter in plaats van de reguliere (civiele) rechter;
• manieren van opzegging, verlening en voortzetting van de overeenkomst: de mogelijkheid uitsluiten of beperken om de overeenkomst op dezelfde wijze op te zeggen als dat het tot stand is gekomen;
• stilzwijgende verlenging voor bepaalde tijd bij tijdschriften, dag- nieuws- en weekbladen: hiermee wordt de overeenkomst van bepaalde tijd stilzwijgend verlengd zonder dat de consument de mogelijkheid heeft om tegen het eind van een termijn op te zeggen met een opzegtermijn van maximaal 1 maand;
• stilzwijgende verlenging voor onbepaalde tijd bij tijdschriften, dag- nieuws- en weekbladen: hiermee wordt de overeenkomst van onbepaalde tijd stilzwijgend verlengd, zonder dat de consument een mogelijkheid heeft tot opzegging met een opzegtermijn van maximaal 1 maand, dan wel maximaal 3 maanden;
• moment opzegging abonnement: verplichting om opzegging verplicht op een bepaald moment te doen;
• voortzetting overeenkomst ter kennismaking van tijdschriften, dag- nieuws- en weekbladen: dit heeft tot gevolg dat een overeenkomst van bepaalde tijd, die bedoeld is ter kennismaking, automatisch wordt verlengd of wordt voortgezet.

GRIJZE LIJST

Naast de zwarte lijst kent de wet ook een grijze lijst. De navolgende bedingen die staan op deze lijst worden vermoed onredelijk bezwarend te zijn. De ondernemer dient te bewijzen dat de bepaling niet onredelijk bezwarend is. Als hij dit niet kan, wordt het beding als onredelijk bezwarend aangemerkt. Dit verschilt dus met die van de zwarte lijst.

• Lange reactietermijn: een te lange, of onvolledig beschreven termijn dat is gegeven om op een aanbod of andere verklaring van de consument te reageren;
• beperking van verplichtingen: de ondernemer beperkt zijn verplichtingen die de consument op grond van de overeenkomst in redelijkheid wel mocht verwachten;
• afwijkende prestatie: de ondernemer levert in plaats van de overeengekomen prestatie, een andere prestatie en de mogelijkheid tot ontbinding namens de consument wordt uitgesloten;
• beperking verplichting tot nakoming: de onderneming is niet langer gebonden aan de overeenkomst, of gebondenheid aan de overeenkomst kan niet meer van de onderneming worden gevergd wegens andere gronden dan overeengekomen;
• lange termijn voor nakoming: de ondernemer heeft een ongebruikelijk lange, of onduidelijke, bepaalde termijn opgenomen voor het nakomen van zijn verplichtingen;
• uitsluiting schadevergoedingsplicht: hiermee wordt de wettelijke aansprakelijkheid tot het betalen van schadevergoeding geheel of gedeeltelijk uitgesloten;
• uitsluiting of beperking van de bevoegdheid tot verrekening, of een bepaling dat de ondernemer deze bevoegdheid toekent aan zichzelf;
• oplegging van sancties op bepaalde gedragingen, zoals nalaten, die bepaalde rechten, verweren of bevoegdheden van de consument doen komen te vervallen;
• betaling geldsom: indien de onderneming een geldsom vordert bij beëindiging van de overeenkomst door de consument (dit geldt niet indien de consument tekortschiet in de nakoming van zijn verplichtingen);
• verplichting tot het sluiten van een overeenkomst: de consument wordt verplicht om een overeenkomst met de ondernemer of een derde te sluiten. Dit is niet toegestaan mits dit niet van de consument kan worden gevergd;
• duur abonnement méér dan 1 jaar: overeenkomsten waarbij zaken geregeld worden afgeleverd en een duur hebben van méér dan 1 jaar en de consument geen mogelijkheid krijgt om telkens na 1 jaar op te zeggen;
• ongelijke opzegtermijnen;
• vormvereisten verklaring: de voorwaarde dat verklaringen moeten worden vastgelegd in iets anders dan een ondertekende brief, bijvoorbeeld bij notariële akte;
• beperking einde volmacht: de bepaling dat een verleende volmacht van de consument onherroepelijk is, of niet eindigt wegens overlijden of ondercuratelestelling;
• opzegtermijnen bij abonnementen van langer dan 1 maand.

WAT ZIJN DE GEVOLGEN VAN ONREDELIJKE BEDINGEN?

Wanneer de algemene voorwaarden niet voldoen aan de wettelijke vereisten en aldus onredelijk bezwarend zijn jegens de consument, zijn deze vernietigbaar en kan de ondernemer zich hier niet op beroepen. Een beroep op een onredelijk bezwarend beding heeft overigens niet tot gevolg dat de gehele overeenkomst wordt vernietigd, dit geldt alleen voor het betreffende onredelijke beding.

REFLEXWERKING

De zwarte en grijze lijst gelden voor overeenkomsten met consumenten. Bij overeenkomsten die zijn gesloten tussen bedrijven onderling kan in beginsel geen beroep worden gedaan op de zwarte en grijze lijst. In sommige gevallen kunnen kleine ondernemingen wel een beroep doen op de rechten van een consument. Dit wordt ook wel de “reflexwerking” genoemd. Om een geslaagd beroep te kunnen doen op de reflexwerking moet het gaan om een onderneming die een vergelijkbare positie heeft met een consument. Van consumenten kan, anders dan bij grote bedrijven, niet worden verwacht dat zij beschikken over juridische kennis. Hetzelfde geldt voor bijvoorbeeld een eenmanszaak, ZZP’er of een kleine ondernemer. Van hen kan niet worden verwacht dat zij verstand hebben van juridische zaken en genieten daarom bescherming van het consumentenrecht. Dit vloeit overigens niet voort uit de wet, maar uit de redelijkheid en billijkheid.

Advocaat in Alkmaar

Het team van advocatenkantoor Visie Advocaten in Alkmaar biedt juridische hulp op maat en werkt op de manier die bij u past. Met een frisse blik en proactief. Visie Advocaten richt zich op het ondernemingsrecht, arbeidsrecht, huurrecht en vastgoed, belastingrecht, incasso en beslag, faillissementsrecht, familierecht, erfrecht, contractenrecht, verbintenissenrecht en op het opstellen van een zakelijke overeenkomst. Een modern advocatenkantoor met jarenlange ervaring in adviseren en procederen.