Afspraken tussen natuurlijke personen of rechtspersonen worden veelal vastgelegd in een schriftelijke overeenkomst. Met een overeenkomst ontstaan er tussen partijen over en weer bepaalde rechten en verplichtingen. In de praktijk kan het voorkomen dat een van de partijen om een bepaalde reden af wil van de overeenkomst. Er zijn hiervoor verschillende mogelijkheden: door middel van opzegging, ontbinding en/of vernietiging van de overeenkomst.
Contractsvrijheid
Het beginsel van contractsvrijheid is een grondbeginsel van het contractenrecht. Het staat partijen vrij om een overeenkomst te sluiten met wie zij willen en met de inhoud die zij wensen. Slechts als een afspraak in strijd is met dwingend recht, de openbare orde of de goede zeden, kan de gemaakte afspraak nietig of vernietigbaar zijn.
Opzegging van een overeenkomst
Het opzeggen van een overeenkomst is niet wettelijk geregeld. Om over te kunnen gaan tot het opzeggen van een overeenkomst moet worden gekeken naar hetgeen partijen zijn overeengekomen.
Overeenkomst voor bepaalde tijd
Bij een overeenkomst voor bepaalde tijd is het in beginsel niet mogelijk om tussentijds op te zeggen. Bij een overeenkomst voor bijvoorbeeld één jaar eindigt de overeenkomst vaak na een jaar zonder dat opzegging is vereist. Let op: er kan echter een bepaling opgenomen zijn waardoor de overeenkomst automatisch wordt verlengd na het eerste jaar, tenzij de overeenkomst tijdig wordt opgezegd.
Overeenkomst voor onbepaalde tijd
Bij een overeenkomst voor onbepaalde tijd wordt meestal een mogelijkheid tot opzeggen vastgelegd. Indien dit niet het geval is dan is de overeenkomst in beginsel opzegbaar met inachtneming van een redelijke termijn. In bepaalde gevallen kan het echter onredelijk zijn de overeenkomst op te zeggen. Er wordt dan gekeken naar de eisen van redelijkheid en billijkheid van de concrete omstandigheden van het geval waarbij voor de opzegging:
– een zwaarwegende grond nodig is;
– een bepaalde opzegtermijn gehanteerd moet worden;
– een schadevergoeding in de plaats treedt.
Vaak wordt het een en ander met betrekking tot opzegging vastgelegd in de algemene voorwaarden. Het is daarom raadzaam deze door te nemen.
Ontbinding van een overeenkomst
De wet heeft bepaald dat indien een van de partijen tekortschiet in de nakoming van zijn of haar verbintenis, de overeenkomst kan worden ontbonden. Hiervoor dient aan de navolgende voorwaarden te zijn voldaan:
– de tekortkoming rechtvaardigt de ontbinding;
– nakoming is blijvend of tijdelijk onmogelijk;
– de tekortgeschoten partij is in verzuim. Het verzuim treedt in na een schriftelijke ingebrekestelling waarbij de wederpartij nog een redelijke termijn krijgt voor nakoming. Indien deze termijn is verlopen, dan is de wederpartij in verzuim.
Ontbinding heeft géén terugwerkende kracht. Dat wil zeggen dat de rechtsgrond van de prestaties die al verricht zijn, niet komen te vervallen. Er ontstaan tussen partijen ongedaanmakingsverbintenissen. Dit zorgt ervoor dat de huidige situatie wordt omgezet tot de situatie zoals deze was vóór het sluiten van de overeenkomst.
Vernietiging van een overeenkomst
Doorgaans wordt een overeenkomst gesloten door aanbod en aanvaarding. Hierbij wordt ervan uitgegaan dat partijen de overeenkomst willen sluiten en dit ook aan elkaar verklaren. In sommige gevallen kan een overeenkomst tot stand komen, waarbij achteraf blijkt dat de wil tot de overeenkomst er niet was. In dit geval is de wil tot het sluiten van een overeenkomst gebrekkig tot stand gekomen en is er sprake van een wilsgebrek.
Er zijn in de wet vier wilsgebreken opgenomen: bedreiging, bedrog, misbruik van omstandigheden en dwaling. Indien zich een dergelijke grond voordoet, kan de overeenkomst worden vernietigd. De vier wilsgebreken worden hieronder toegelicht.
Bedreiging
Bij bedreiging wordt de overeenkomst wel met een wil gesloten, maar niet om de juiste redenen. Door het sluiten van de overeenkomst wordt de bedreiging weggenomen. De wil is echter niet gericht op de gevolgen van de overeenkomst.
Bedrog
Indien een overeenkomst wordt aangegaan door opzettelijk onjuiste mededelingen te doen of opzettelijk informatie te verzwijgen, terwijl die partij verplicht was dit mede te delen, dan is er sprake van bedrog.
Dwaling
Bij dwaling komt een overeenkomst tot stand door:
– een verkeerde voorstelling van zaken dat te wijten is aan een mededeling van de andere partij, tenzij de overeenkomst ook zonder die mededeling gesloten zou zijn;
– een verkeerde voorstelling die te wijten is aan het niet geven van inlichtingen op dat punt;
– beide partijen een verkeerde voorstelling van zaken hadden en de overeenkomst zonder de dwaling niet zou zijn gesloten.
Misbruik van omstandigheden
Bij misbruik van omstandigheden is een partij bewust bewogen tot het sluiten van een ongunstige overeenkomst of verplichting onder bijzondere omstandigheden zoals: noodtoestand, afhankelijkheid of onervarenheid.
Wilsontbreken
Naast een wilsgebrek kan er ook sprake zijn van wilsontbreken. Er is hierbij helemaal geen sprake van een wil. Dit is bijvoorbeeld het geval wanneer een van de partijen een geestelijke stoornis heeft of handelingsonbekwaam is.
Verschil vernietigbare en nietige overeenkomst
Indien er sprake is van een van de vier wilsgebreken kan er een beroep worden gedaan op vernietiging van de overeenkomst. Vernietiging heeft – anders dan ontbinding – wel terugwerkende kracht. De overeenkomst was in beginsel dan gewoon geldig, maar heeft na de vernietiging juridisch gezien nooit bestaan. Indien een overeenkomst in strijd is met de openbare orde, goede zeden of met de wet is de overeenkomst nietig. Dit betekent dat de overeenkomst bij het sluiten al niet geldig was, nooit geldig is geweest en juridisch gezien dus ook nooit heeft bestaan.
Advocaat in Alkmaar
Het team van advocatenkantoor Visie Advocaten in Alkmaar biedt juridische hulp op maat en werkt op de manier die bij u past. Met een frisse blik en proactief. Visie Advocaten richt zich op het ondernemingsrecht, arbeidsrecht, huurrecht en vastgoed, belastingrecht, incasso en beslag, faillissementsrecht, familierecht, erfrecht, contractenrecht, verbintenissenrecht en op het opstellen van een zakelijke overeenkomst. Een modern advocatenkantoor met jarenlange ervaring in adviseren en procederen.
